11189,50%1,65
42,55% 0,07
49,50% 0,01
5734,37% -0,20
9297,33% 0,17
Tarım-GFE’nin Mayıs ayında aylık yüzde 2,15 ilan edildiğini belirten Çandır, “Bu rakam, endeksin ölçülmeye başlandığı 2015 yılından itibaren Mayıs ayları ortalamasının (1,33) oldukça üstünde olan bir artış olarak ilan edilmiştir. Böylece Mart ayındaki nispi hız kaybediş yerini yeniden hızlı bir artışa bırakmıştır” dedi. Tarım-GFE’nin Mayıs ayında yıllık yüzde 31,80 açıklandığını kaydeden Çandır, “Bu yıllık rakam, son 10 yılın Mayıs ayları ortalamasına (32,81) yakın ilan edilmiştir. Ancak bir önceki ay rakamına göre (30,12) bir miktar yükselişi göstermektedir. Mayıs ayında tarımsal girdi maliyetleri, aylıkta ve yıllıkta ortalama üstü artmıştır” değerlendirmesinde bulundu.
TÜİK tarafından açıklanan Mayıs ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine bakıldığında, tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 1,74 ve yıllık yüzde 31,08 artış olduğuna dikkat çeken Çandır, “2024 yılı Mayıs ayına göre aylıkta oldukça yüksek, yıllıkta ise daha düşük veriler ilan edilmiştir” dedi. Çandır, mayıs ayında tohumda aylık yüzde 1,40, enerjide yüzde 0,83, gübrede yüzde 0,79, ilaçta yüzde 1,03, veteriner hizmetlerinde yüzde 0,24, yemde yüzde 2.78, diğer kalemlerde ise yüzde 1,67 aylık değişim ilan edildiğini belirtti. Çandır, Mayıs ayında tohumda yıllık yüzde 33,15, enerjide yüzde 20,63, gübrede yüzde 33,18, ilaçta yüzde 17,82, veteriner hizmetlerinde yüzde 55,83, yemde yüzde 32,82 ve diğer kalemlerde ise yüzde 43,20 artış ilan edildiğini kaydetti. Tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 4,59, yıllık yüzde 36,12’lik artış olduğunu belirten Çandır, “İlan edilen bu verilerde aylıkta yem kalemindeki yüksek artış ile veteriner hizmetlerindeki düşük artış dikkat çekici olmuştur. Yıllıkta ise veteriner hizmetlerindeki yüksek artış hala ilk sırada gelmektedir. İlaç ve enerjideki düşük artışlar geçen aydan beri devam etmektedir” değerlendirmesinde bulundu.
ÜRETİCİNİN ALEYHİNE DÖNDÜ
Mayıs ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE’nin aylık yüzde 0,23 ilan edildiğini belirten Çandır, “10 yıllık Mayıs ortalamasının (-0,72) çok üzerinde kalan bu rakam, üretici için yeterli olmaktan hala çok uzaktır. Yıllıkta ise yüzde 28,96 ile 10 yıllık ortalamanın (25,69) üzerinde ilan edilmişti. Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim genel olarak üretici aleyhine seyretmiştir. Ancak Mayıs, Haziran ve Kasım aylarında bu aleyhte eğilim, Mart ayında yerini üretici lehine çevirmişken Mayıs ayında ciddi düzeyde üretici için yeniden aleyhte bir seyir ilan edilmiştir.”
Yıllık girdi maliyetleri artışının nispi olarak üretici fiyatları artışından yüksek seyrettiğine dikkat çeken Başkan Ali Çandır, “Üretici, Mayıs ayında aylıkta ve yıllıkta girdi maliyetleri açısından dezavantajlı bir duruma gelmiştir. Esasen hem aylıkta hem de yıllıkta üretici fiyatlarının nispi olarak tarımsal girdi fiyatlarından ciddi bir yükseklikte seyretmesi sürdürülebilirlik bakımından önem taşımaktadır. Çünkü üreticinin tek maliyet grubu, girdi kalemleri değil en az onun kadar da diğer maliyetleri söz konusudur” dedi.
Yurtiçi ve yurtdışı üretici enflasyonlarının tarım sektörünü dolaylı olarak etkilemeye devam ettiğini söyleyen Ali Çandır, yurtdışı üretici enflasyonu YD-ÜFE Mayıs’ta aylık yüzde 2,40, yıllık yüzde 25,34 arttığını, yurtiçi üretici enflasyonu Yİ-ÜFE’nin aylık yüzde 2,48 ve yıllık yüzde 23,13 arttığını kaydetti. Çandır, “Üretici düzeyindeki gıda kalemi ise aylık yüzde 1,74 ve yıllık yüzde 26,15 artmıştı. Bu durum, Mayıs ayında tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun, tarımdan daha düşük seyrettiğini göstermektedir” dedi.
Mayıs ayında üretici kesimdeki bu enflasyonlara karşılık tüketici enflasyonu TÜFE’nin aylık yüzde 1,53, yıllık yüzde 35,41 arttığını kaydeden Ali Çandır, “Son 20 yıllık Mayıs ayı ortalamalarının aylıkta yüzde 1,03 ve yıllıkta ise yüzde 17,91 olduğu hatırlanırsa manşet enflasyonun hala ne kadar yüksek seyrettiği daha iyi anlaşılır” dedi.
Tüketici taraftaki gıda enflasyonunun Mayıs ayında aylık yüzde -0,71, yıllık yüzde 32,87 ilan edildiğini belirten Çandır, işlenmemiş gıda enflasyonu Mayıs’ta aylık yüzde -3,01, yıllık yüzde 33,53 ilan edildiğini, yaş meyve sebze enflasyonunun aylık yüzde -4,67 ve yıllık yüzde 56,53 ilan edildiğini kaydetti. Çandır, “Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticilerin maruz kaldığı yıllık enflasyonun üzerinde bir tüketici enflasyonu olduğunu göstermeye devam etmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki aradaki makas daralmaya başlamıştır. Yıllık olarak yüzde 31,8 düzeyindeki tarımsal girdi maliyet artışına karşılık yüzde 28.96’lık tarım üretici fiyat artışı ve yüzde 35.41’lik tüketici fiyat artışı söz konusudur. Bu ayın kaybedeni tarımsal üreticiler olmuştur” değerlendirmesinde bulundu.
