Hamas, Ekim 2023'te İsrail'e saldırdığında 251 rehine almıştı. Şu an hala 94 rehineyi alıkoyuyor. İsrail ise rehinelerden yalnızca 60'ının hayatta olduğunu öne sürüyor. İsrail'in rehineler karşılığında, bazıları yıllardır hapiste olan yaklaşık bin Filistinli tutukluyu serbest bırakması bekleniyor.
Ateşkes nasıl uygulanacak?
Gazze ateşkesinin üç aşamada uygulanması bekleniyor. Her iki tarafın da ateşkesin üç aşamalı olmasına onay verdiği belirtilse de anlaşmanın uygulanabilmesi için İsrail'in güvenlik kabinesi ve hükümetinin de onay vermesi gerekecek.
Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdulrahman el-Thani, anlaşmanın İsrail kabinesi tarafından da onaylanması durumunda 19 Ocak Pazar günü yürürlüğe gireceğini açıklamıştı.
Ateşkesin ilk aşaması 6 hafta sürecek.
Ateşkesin ilk aşaması, 6 hafta sürecek. Görevi 20 Ocak’ta Donald Trump’a devredecek ABD Başkanı Joe Biden, ateşkes anlaşmasında uzlaşmaya varıldığını duyurarak, ateşkesin ilk aşamasına ilişkin "tam ve eksiksiz bir ateşkes sağlanacak” şeklinde açıklamada bulunmuştu. Biden, ayrıca aralarında kadın, yaşlı ve hastaların da bulunduğu Hamas tarafından alıkonulan rehinelere ile çok sayıda Filistinli tutuklunun karşılıklı olarak serbest bırakılacağını bildirdi.
Gazze'deki İsrailli rehineler ile İsrail'deki Filistinli tutuklular serbest bırakılacak. Daha sonra bölgeden tahliye olmaya zorlanmış ve yerlerinden edilmiş Gazzelilerin evlerine dönmeye başlamalarına izin verilecek. Katar Başbakanı Al Thani, ateşkesin sağlandığını açıkladığı basın toplantısında, Hamas’ın 33 rehineyi serbest bırakacağını duyurdu.
İsrail Hükümeti Sözcüsü David Mencer, daha önce çocuklar da dahil olmak üzere hayatta 33 kişinin hayatta olduğunun düşünüldüğünü, ancak hepsinin hayatta olmadığına inanıldığına dikkati çekmişti. Bir Filistinli yetkili, daha önce üç rehinenin hemen serbest bırakılacağını ve geri kalanların serbest bırakılmasının altı hafta boyunca gerçekleşeceğini söylemişti.
Bu aşamada, İsrail askerleri Gazze'nin "tüm" yerleşim alanlarından çekilecek ve Filistinliler de terk etmek zorunda kaldıkları Gazze'nin bütün bölgelerinde kendi mahallelerine dönebilecek. Gazze'nin 2 milyon 300 binlik nüfusunun neredeyse tamamı, İsrail'in tahliye emirleri, saldırıları ve yerel çatışmalar nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kalmıştı.
Daha sonra, Gazze'ye insani yardımların ulaşması sağlanacak her gün bölgeye yüzden fazla kamyonun girişine izin verilecek.
İkinci ve üçüncü aşama...
Biden, ateşkesin ikinci aşamasının, "savaşın kalıcı olarak sonlandırılması" olacağını vurguladı. Hayatta kalan diğer rehineler, daha fazla Filistinli tutuklu karşılığında serbest bırakılacak. İsrail'in genel olarak serbest bırakmayı kabul ettiği düşünülen bin Filistinli tutukludan yaklaşık 190'ı 15 yıl veya daha fazla hapis cezası almış durumda. Bir İsrailli yetkili, daha önce yaptığı açıklamada, cinayetle suçlananların serbest bırakılmayacağını belirtmişti. Bunun yanı sıra, Gazze'den İsrail askerlerinin tamamen çekilmesi sağlanacak.
Üçüncü ve son aşamada da Gazze'nin yeniden inşaası ele alınacak. Bu sürecin yıllarca süreceği belirtiliyor. Öte yandan, geri kalan rehinelerin cesetleri geri verilecek.
Yanıtlanmayan sorular...
Arap ve Batı medyasında yer alan haberlerde, anlaşma ile ilgili cevapsız kalan sorular arasında, savaşın kalıcı olarak sona erip ermeyeceği yer alıyor. Ateşkesin, çatışmayı duraklatacağı ve şartların yerine getirilmesine olanak tanıyacağı beklenirken; bu durumun kalıcı bir barışa yol açıp açmayacağı ya da şartlar yerine getirildikten sonra düşmanlıkların yeniden başlayıp başlamayacağı belirsizliği koruyor.
Haberlerde, her ne kadar anlaşmanın kapsamı ve uzun vadeli etkilerine ilişkin pek çok yorum yapılsa da bunlar henüz netleşmemiş durumda. Arap ve Batı medyasında aktarılan haberlerde yer alan yorumlara göre, İsrail’in savaşın en önemli hedeflerinden biri Hamas’ın askeri ve yönetimsel yeteneklerini yok etmek. İsrail, Hamas’a söz konusu alanlarda ciddi şekilde zarar vermiş olsa da Hamas’ın hâlâ bazı operasyonel kapasitesinin bulunduğu ve yeniden yapılanma şansının olduğu öne sürülüyor.
Öte yandan, hangi rehine ya da tutukluların hayatta olduğu ya da ölü olduğu ve Hamas’ın kayıp olanların nerede olduğunu bilip bilmediği de hala belirsizliğini koruyor. Hamas, İsrail’in serbest bırakmayı reddettiği bazı tutukluların serbest bırakılmasını talep etti. Bunun, 7 Ekim saldırılarına karışan kişileri de içerdiği düşünülüyor.
Ayrıca, İsrail’in belirli bir tarihe kadar tampon bölgeden çekilip çekilmeyeceği veya oradaki varlığının sınırlı olup olmayacağı da bilinmiyor. İsrail ile Hamas arasındaki önceki ateşkesler, çatışmalarla sarsıldı ve sonunda bozuldu. Bu ateşkesin zaman çizelgesi ve karmaşıklığı, "Küçük bir olayın bile büyük bir tehdide dönüşebileceği anlamına geliyor" şeklinde yorumlanıyor.