Antalya Ortak Düşün Meclisi’nin (ANODEM) Nisan ayı gündemi “TÜRKİYE’DE DEMOKRASİ” idi. Bu arada, asıl mevzuya girmeden önce kısaca ANODEM’den söz etmek isterim. ANODEM, 2021 yılının sonbaharında, aralarında bendenizin de yer aldığı birbirinden farklı dünya görüşüne sahip bir grup sivil toplum yöneticisi, akademisyen, araştırmacı, yazar ve serbest meslek erbabı eliyle oluşturulan bir fikir meclisi. Kadınlar, gençler ve tecrübeli isimler bir arada. Bu meclis her ay belirlenmiş bir gündem etrafında tartışmak üzere bir araya geliyor ve özgür bir şekilde istişare ediyor. Ve yukarıda da belirttiğim gibi, bu ayki toplantıda demokrasi ele alındı.
Demokrasi… Ne kadar büyülü bir sözcük, ne kadar sıcak. Yeryüzündeki yolculuğu iki bin yılı geçti. Ünlü Yunanlı filozof Ploton’la başlatacak olursak yaklaşık 2.500 yıl. Az bir zaman değil. Ve bu geçen 25 yüzyıl içerisinde bu kavram yer yer unutuldu, çöpe atıldı, ama gün geldi baş tacı yapıldı. O kadar ki, modern zamanlarda pek çok siyasi cereyan, ideoloji ya da fikir, kendisine meşruiyet kazandırmak için isminin önüne yahut yanı başına mahcup bir şekilde “demokrasi” sözcüğünü de iliştiriverdi. Örneğin “liberal demokrasi”, “sosyalist demokrasi”, “milliyetçi demokrat”, “muhafazakar demokrasi”, “merkez demokrat” vb…
Kuşkusuz hiçbir rejim yahut toplumsal düzen önermesi dört dörtlük değildir. Cumhuriyet rejimi bile, eğer demokrasi ve hukuk ile taçlandırılamazsa, adı cumhuriyet olabilir ama gerçekte bir diktatörlük olarak da karşımıza çıkabilir, dünyada örnekleri var, mesela İran. Demokrasi de öyle. Onun da zaafları var, zayıf yanları var, başka kavramlarla desteklenmeye ihtiyacı var. Ama çok ilginçtir ki insanlık, bunca zaman içerisinde ondan daha üstte, ondan daha anlamlı ve kabul gören bir başka toplumsal düzen önerebilmiş değil.
Elbette geçen uzun yıllar içerisinde demokrasiden daha iyi olduğunu iddia eden siyasi rejimleri ve toplumsal yönetim biçimlerini denedi insanoğlu. Örneğin dini esaslara dayalı rejimler, sosyalist rejimler, monarşiler, anayasal monarşiler, tek partili rejimler. Ama hiç birisinin ömrü uzun sürmedi bu rejimlerin. Yani demokrasi ve özgürlük olmadığı sürece hiçbir rejim uzun soluklu olamadı, olamıyor.
Ama şurası bir gerçek ki, demokrasi bile olsa, yani hükümetler sandıktan yetki alarak kurulsa bile, kuvvetler ayrılığı ve denetim mekanizması çalıştırılamaz ise, yolun sonu pekâlâ diktatörlüklere çıkabiliyor. Bunun en çarpıcı örneği 1930’lu yılların Almanyasıdır. Almanya, Hitler gibi bir faşisti tamamen sandık demokrasisi ile bir diktatöre dönüştürebilmiştir. 20. Yüzyılda Almanya’da yaşanabilen bu trajedi pekala 21. asırda da yaşanabilir, mesela Rusya-Putin rejimi buna örnek verilebilir.
Demek oluyor ki demokrasilerde sandık her şey demek değildir. Daha doğrusu demokrasi çoğunluğun azınlığa tahakkümü demek değildir ve olmamalıdır. Çünkü azınlık olanın da evrensel hakları vardır ve bu hakkını kullanması gerekecektir. O halde demokrasi muhakkak kendisini denetleyebilecek evrensel ölçülerde bir hukuk sistemine ve kuvvetler ayrılığı prensibine bağlı bir anayasaya ihtiyaç duymaktadır. Yoksa demokrasi, demokrasi olamıyor, kalabalığın tahakkümüne dönüşüyor.
Ama belki de en önemlisi toplumun, yani halkın, demokrasiye muhakkak sahip çıkması ve ne pahasına olursa olsun ondan vazgeçmemesi. Esas olan budur. Çünkü demokrasi yoksa ekmek yoktur, çünkü demokrasi yoksa aş yoktur, iş yoktur, zenginlik yoktur.
İşte ANODEM’in Nisan ayı toplantısında özetle bunlar konuşuldu.
